Maść konia to barwa sierści, która pokrywa ciało konia, także barwa grzywy i ogona. Jest to cecha uwarunkowana genetycznie. Zasadnicze maści konia to zasługa układu pięciu genów.
Wśród maści zasadniczych rozróżniamy maści podstawowe (kasztanowata, gniada i kara), rozjaśnione kremowe (izabelowata, jelenia i cremello), rozjaśnione bułane (czerwonobułana, bułana i myszata), rozjaśnione srebrne (gniado srebrna i karo srebrna). Na każdą z maści zasadniczych mogą nałożyć się wzory (maści) białej sierści. Dlatego należy podać maść zasadniczą i wzór (wzory) białej sierści, np. bułanosiwa (buł.siwa).
Umaszczenia koni można podzielić na maści zasadnicze oraz nakładające się na nie wzory białej sierści. Konie, które nie mają wzorów białej sierści nazywane są końmi maścistymi, a te z wzorami nazywane są końmi kolorowymi.
Pamiętajmy, że u źrebięcia maść może się zmienić – kiedy traci źrebięcą sierść, jej odcień może zmienić się na ciemniejszy lub jaśniejszy, dlatego trzeba zwracać uwagę na kolor sierści na głowie, szyi i pośladkach, gdzie zmiany następują najwcześniej.
Na każdą z maści zasadniczych, które omawialiśmy w poprzednich wpisach, mogą nałożyć się wzory (maści) białej sierści. W opisie zaznacza się najpierw maść zasadniczą, a następnie wzór lub wzory białej sierści, np. bułanosiwa (buł.siwa), gniadodereszowata (gn.der.), izabelowatotarantowata (izab.tar.).
Na ile to możliwe, powinno się również wskazać na obecność więcej niż jednego wzoru, np. gniadosiwosrokatotobiano (gn.siwosr.tob.).
Kasztanowata (kaszt.; ang. chestnut) – rude zabarwienie sierści, włosie tej samej lub jaśniejszej barwy.
Możemy rozróżnić następujące odcienie maści kasztanowatej:
– jasnokasztanowata (j.kaszt.; ang. light chestnut) – barwa sierści jasnorudożółta, włosie jasne,
– kasztanowata (kaszt.; ang. chestnut) – barwa sierści rudożółta, włosie tej samej barwy lub nieco jaśniejsze,
– kasztanowata z jasnym włosiem (kaszt.j.wł.; ang. sorrel) – sierść ruda jak u konia o odcieniu kasztanowatym, włosie jasne,
– ciemnokasztanowata (c.kaszt.; ang. dark chestnut) – sierść ciemnobrązowa do czekoladowej, włosie tej samej barwy,
– brudnokasztanowata (br.kaszt.; ang. flaxen dark sorrel) – sierść ciemnobrązowa, włosie jasne.
Gniada (gn.; ang. bay) – sierść czerwonobrunatna o różnym natężeniu barwy, włosie zawsze czarne. Kończyny czarne (podpalane), na ogół do stawów nadgarstkowych i skokowych. U źrebiąt kończyny mogą nie być podpalane.
Odcienie maści gniadej:
– jasnogniada (j.gn.; ang. light bay) – barwa jasnoczerwonobrunatna z żółtawym odcieniem, na brzuchu i pachwinach jaśniejsza, często ze słabym podpalaniem,
– gniada (gn.; ang. bay) – barwa czerwonobrunatna, nieraz w odcieniu wiśniowym,
– ciemnogniada (c.gn.; ang. dark bay) – barwa ciemnobrązowa z dużą ilością włosów czarnych, często jabłkowita, nogi czarne,
– skarogniada (sk.gn.; ang. seal brown) – barwa prawie czarna, na nozdrzach, pachwinach, słabiznach i czasem na wewnętrznej stronie kończyn wyraźne rozjaśnienia (sierść barwy czerwonobrunatnej lub żółtawej).
Kara (kara; ang. black) – sierść i włosie barwy jednolicie czarnej (latem końcówki włosów mogą być rozjaśnione nawet do koloru rudego). Noworodki są najczęściej szare, rzadko spotykane są czarne.
Dereszowata (der.; roan) – rozsiane na tułowiu białe włosy stanowią nawet połowę włosów sierści. Na głowie, dolnych partiach nóg i we włosiu białych włosów jest znacznie mniej. Dereszowatość może być widoczna u źrebiąt na zadzie, ale może także pokazać się dopiero po zrzuceniu sierści źrebięcej i objąć stopniowo całą kłodę. Po ukończeniu roku życia nie nasila się. Na tułowiu może przejściowo wystąpić odwrotna jabłkowitość (ciemne jabłka).
Siwa (siwa; grey) – sierść i włosie białe z różną domieszką włosów zabarwionych. U noworodków nie jest widoczny wzór siwy, mają one jednak na powiekach i wokół oczu pojedyncze białe włosy. Konie siwe z wiekiem szybko bieleją, choć skóra pozostaje ciemna. Przejściowo mogą mieć białe owalne plamy lub być jabłkowite. Czasem dostają hreczkę – ciemne plamki na białej sierści, a bardzo rzadko pojawia się u nich krwawa odmiana – duża, nieregularna, ciemna plama.
Srokatość – to białe plamy na różowej skórze, występujące na przemian z plamami maści zasadniczej na skórze ciemnej.
Srokatotobiano (sr.tob.; tobiano) – krawędzie plam są gładkie lub obrysowane, plamy białe przecinają górną linię tułowia i spływają pionowo w kierunku brzucha, kończyny są białe lub z dużymi odmianami, na głowie występują zwykłe odmiany. Na białych plamach mogą występować plamy maści zasadniczej – małe plamki atramentu lub duże, postrzępione łapy niedźwiedzia.
Występują też konie tzw. srokatokryptotobiano. Koń taki wygląda, jak gdyby nie był srokaty – na głowie brak odmian lub najwyżej kwiatek, odmiany na nogach, ewentualnie biała lub złożona z mieszanych włosów plamka na tułowiu.
Srokatosabino (sr.sab.; sabino) – odmiany przynajmniej na dwóch kończynach obejmują stawy nadgarstkowe i skokowe lub sięgają brzucha, a nawet wyżej – wtedy rozchodzą się w cętki i okolice mieszanego włosa. Na głowie rozległe odmiany, przynajmniej łysina. Źrebię od obojga rodziców srokatosabino może urodzić się niemal całe białe, poza ciemnymi uszami i cętkami w najbardziej odśrodkowych okolicach ciała, lub zupełnie białe.
Tarantowata (tar.; leopard) – występują różne warianty tej maści, w wielu przypadkach przechodzące wraz z wiekiem we wzory o coraz większym udziale barwy białej, narastające od zadu. U źrebięcia o obecności tzw. minimalnego wzoru tarantowatego, który rozwinie się z wiekiem, mogą czasem świadczyć jedynie kropki na skórze, np. na genitaliach i odbycie. U koni tarantowatych oprócz nakrapianej skóry często występują tzw. oczy ludzkie (z widoczną białą twardówką) oraz kopyta pręgowane. Mogą występować następujące warianty maści tarantowatej oraz ich kombinacje:
- biały – koń biały, ewentualnie ludzkie oczy, nakrapiana skóra, pręgowane kopyta,
- duch – biały z ciemnym włosiem, uszami i ciemnym trójkątem nad każdym kopytem,
- lampart – plamki maści zasadniczej na ciemnej skórze, rozsiane na białych okolicach na różowej skórze na całym ciele, a przynajmniej na większości tułowia obejmują kłąb,
- lampart o małej ilości plam – konie przypominające wzór lamparta, lecz z tylko kilkoma ciemnymi plamkami,
- derka – biała plama na różowej skórze na zadzie, maksymalnie sięgająca do tylnej części kłębu, z plamkami maści zasadniczej na ciemnej skórze lub bez plamek. Krawędź derki może być gładka, o mieszanej sierści lub cętkowana,
- werniksowy – przypominający lamparta bez plamek lecz z dużymi plamami mieszanej sierści na bardziej odśrodkowych i wystających okolicach ciała,
- płatki śniegu – z małymi białymi plamkami na tle maści zasadniczej,
- cętkowany – z małymi ciemnymi cętkami na białej sierści na ciemnej skórze,
- oszroniony – podobne do dereszowatych – z dużymi okolicami mieszanej sierści ciemnej i białej na ciemnej skórze. Włosy białe mogą grupować się w małe, nieregularne plamki
Izabelowata (izab.; ang. palomino) – rozjaśniona kasztanowata – sierść na tułowiu i nogach jest barwy beżowozłotej, włosie jaśniejsze lub białe. Sierść źrebięca najczęściej jasnokremowa.
Jelenia (jel.; ang. buckskin) – rozjaśniona gniada – sierść jest żółtobrązowa, czasem złotawa, dolne części kończyn czarne, włosie czarne, czasem z domieszką włosów jasnych. Podobna jest do maści bułanej, ale na ogół brakuje pręgi grzbietowej. Kilkutygodniowe źrebięta mogą jeszcze nie mieć czarnych włosów.
Cremello (crem.; ang. cremello, Blue-Eyed-Cream) – należą do nich różne maści rozjaśnione, nazywane są też potocznie BEC. Skóra tych koni jest różowa, oczy rybie, kopyta żółtoszare, zaś sierść i włosie niemal białe, jasnobeżowe lub jasnoszare.
Występują różne rodzaje tej maści, np. cremello (rozjaśniona kasztanowata, o odcieniu białokremowym), perlino (perl.; podwójnie rozjaśniona gniada, o odcieniu beżowym) oraz burocremello (burocrem.; podwójnie rozjaśniona kara, o odcieniu szarym). Maści te bardzo trudno rozróżnić na podstawie samego wyglądu, dlatego stosuje się ogólną nazwę cremello. Dokładne określenie odmiany tej maści jest możliwe na podstawie badań DNA.
We wszystkich maściach rozjaśnionych bułanych występuje pręga grzbietowa, ewentualnie z dodatkowym pręgowaniem na szyi, łopatce, kłębie, kończynach itd. Włosie najczęściej jest niejednolite – składa się z czarnych lub ciemnych i jasnych pasm.
Czerwonobułana (czer.buł.; ang. red dun) – rozjaśniona kasztanowata – przypomina kasztanowatą, ruda sierść jest jak gdyby wypłowiała, kończyny najczęściej są minimalnie ciemniejsze od tułowia, na ogół we włosiu grzywy i ogona występują jaśniejsze pasma, ruda pręga grzbietowa, czasem rude pręgowanie na kończynach. Rozróżniamy dwa odcienie w zależności od intensywności barwy: jasnoczerwonobułana (j.czer.buł.; light red dun) i czerwonobułana (czer.buł.; red dun).
Bułana (buł.; ang. dun) – rozjaśniona gniada – to sierść żółtobeżowobrązowa, kończyny nisko podpalane, ogon i grzywa czarne, choć zewnętrzne włosy grzywy i przy nasadzie ogona często są jasne. Występuje czarna pręga grzbietowa i często pręgowanie na kończynach. Wyróżniamy odcienie maści bułanej: jasnobułana (j.buł.; light dun), bułana (buł.; dun) i ciemnobułana (c.buł.; dark dun), niegdyś nazywana wilczatą. U koni ciemnobułanych kończyny mogą być całe czarne, na tułowiu rozsianych jest dużo czarnych włosów, obecne są pręgi na łopatkach.
Myszata (mysz.; ang. blue dun) – rozjaśniona kara – zabarwienie sierści jest popielate, kończyny nisko podpalane, włosie czarne, na ogół z pasmami jasnymi. Występuje czarna pręga grzbietowa i często pręgowanie na kończynach. Wyróżniane są cztery odcienie maści myszatej: jasnomyszata (j.mysz.; light blue dun), myszata (mysz.; blue dun), ciemnomyszata (c.mysz.; dark blue dun) oraz bułanomyszata (buł.mysz.) z szarożółtawą sierścią na kłodzie, szczególnie wyraźną w sezonie zimowym. Niektóre konie ciemnomyszate są niemal czarne, jednak różnią się od karych wyraźnie widoczną pręgą grzbietową.
Na podstawie Instrukcji sporządzania opisu słownego i graficznego koni i osłów, opracowanej przez Polski Związek Hodowców Koni
