Do końca nie ustalono, jakie jest pochodzenie koni tej rasy. Według opinii wielu autorów są potomkami różnych typów koni tatarskich, polskich, orientalnych, tureckich, tarpanów, koni Przewalskiego, a także koni noryckich. Rasa ta konsolidowała się w wieku XIX na terenie Karpat Wschodnich pod wpływem ostrego klimatu, ubogiej paszy i bardzo prymitywnych warunków bytowania. W swej ojczyźnie – na Huculszczyźnie – konie przez cały rok przebywały na połoninach, jedynie podczas ostrych zim znajdowały schronienie w prymitywnych stajniach. To ciągle bytowanie koni w surowych warunkach, pod gołym niebem, przemieszczanie w górzystym terenie oraz długie marsze pod znacznym obciążeniem jucznym przez cale pokolenia hartowało konie i wyrobiło w nich zdrowie, odporność, niewybredność i wielką żywotność, dając – jak napisał znawca tych koni Michał Hollander – „wykutego przez górską przyrodę” konia huculskiego.
Wszechstronny sposób użytkowania (wierzchowy, juczny, zaprzęgowy) przez dziesiątki lat ukształtował łagodnego, o zrównoważonym charakterze, pojętnego, wytrwałego i długowiecznego konia huculskiego. Pierwsze próby zorganizowanej hodowli koni rasy huculskiej na ziemiach polskich miały miejsce na początku XX w. Organizowano wówczas w Galicji pokazy i wystawy tych koni, powstały pierwsze stacje ogierów, dokonywano rejestracji klaczy oraz premiowania źrebiąt na Huculszczyźnie.
W roku 1925 powstał Związek Hodowców Koni rasy huculskiej z siedzibą w Kossowie, który
wydatnie rozszerzał swą działalność aż do wybuchu II wojny światowej. Okres zawieruchy wojennej okazał się tragiczny dla pogłowia koni huculskich. Ocalało zaledwie kilka ogierów i klaczy. Pracę hodowlaną trzeba było rozpocząć od nowa. Po kilku przenosinach i reorganizacjach hodowlę koni huculskich podjęto w powstałej w 1958 r. Państwowej Stadninie Koni w Siarach. W roku 1985 stadninę przeniesiono do Gładyszowa. W tym samym roku powstała kolejna państwowa hodowla w Zootechnicznym Zakładzie Doświadczalnym w Odrzechowej Rosło także zainteresowanie hodowlą koni huculskich w terenie, powstawały kolejne stadniny, m.in. SK Tabun Stanisława Myślińskiego w Polanie oraz hodowla zachowawcza konia huculskiego w Wołosatem przy Bieszczadzkim Parku Narodowym.
WZORZEC RASY
Konie huculskie to jedna z najstarszych opisanych w Polsce ras koni. Te niewielkie koniki górskie swą nazwę wywodzą od górali ruskich – Hucułów, ludności o specyficznej kulturze, dla których odgrywały bardzo ważną rolę w życiu codziennym. Najistotniejszymi cechami rasowymi koni huculskich są między innymi: niski wzrost – ogiery 135-145 cm w kłębie, klacze 132-143 cm, sucha konstytucja, łagodny charakter, żywy temperament, doskonałe zdrowie, płodność, wytrwałość w pracy i wszechstronna użytkowość. Model pokrojowy konia huculskiego uwzględnia cechy konia górskiego, a więc dość ciężką głowę, średniej długości, często grubą szyję, silny, długi i szeroki tułów o wyjątkowo dobrze wysklepionych żebrach, długi grzbiet, mocne lędźwie, stosunkowo krótkie nogi o bardzo dobrze wykształconych nadgarstkach i stawach skokowych, zakończone twardymi, choć niewielkimi kopytami. Konie huculskie, będące jedną z dwóch – obok koników polskich – ras zachowawczych koni prymitywnych, stanowią bardzo cenny składnik różnorodności genetycznej tego gatunku zwierząt, stąd zostały objęte programem ochrony zasobów genetycznych.
Ponad 50 % pogłowia znajduje się na terenach Polski południowo-wschodniej (głównie Podkarpacia i Małopolski), niemniej konie huculskie są hodowane na terenie całego kraju. Polska posiada największą hodowlę koni huculskich w Europie, prowadzi księgę pochodzenia dla koni tej rasy, promuje je najlepiej wśród wszystkich krajów zrzeszonych w HIF (Hucul International Federation).
Hucuły sprawdzają się jako wierzchowce zarówno dla początkujących, jaki doświadczonych jeźdźców, są niezastąpione w rajdach i wycieczkach górskich. Bez problemu noszą na grzbiecie jeźdźców nawet o masie ponad 100 kg, sprawdzają się jako konie zaprzęgowe w agroturystyce. Część z nich wykazuje zdolności do skoków, z powodzeniem konkurując z kucami. Wyjątkowo dobrze sprawdzają się w hipoterapii. Wszystkie te zalety sprawiają, że koń huculski jest dobrym kandydatem na modnego obecnie „konia rodzinnego”.
Źródło: „Rasy polskich koni” – wydawnictwo Polskiego Związku Hodowców Koni
